podstawy malowania ikon: nakładanie ciemnych na światło
opowiadając o przygotowaniu drewnianego panelu ikon, chciałbym dziś opowiedzieć trochę o rzeczywistym malowaniu ikony. Nie będę wnikał w szczegóły, ponieważ moim celem nie jest mówienie artystom, jak malować ikony, ale raczej danie zainteresowanym ikonami niezbędnego tła do zrozumienia, jak są wykonane.
aby wszystko było proste, możemy użyć sposobu, w jaki ikona była często malowana w XIX wieku. Zaczęło się od wzoru, albo opisu Świętego w podlinniku — instrukcji, która mówiła malarzom o odpowiednich szatach, włosach, kształcie brody, trzymanych przedmiotach, zwoju (w stosownych przypadkach) i tytule każdego świętego — albo o rzeczywistym wzorze. Taki wzór był często wykonywany z istniejącej ikony, podążając za jego konturami za pomocą cienkiego pędzla zanurzonego w lepkiej substancji, takiej jak przyciemniony sok czosnkowy lub miód. Kawałek papieru został wciśnięty na powierzchnię, a lepka substancja utworzyła kontury ikony na papierze.
te kontury zostały następnie Przekłute igłami, aby zrobić dziury w papierze po konturach. W ten sposób powstał wzór ikon, który można było następnie umieścić na gładkiej powierzchni levkas (gesso) przygotowanego panelu ikon. Sproszkowany węgiel drzewny w małym woreczku został następnie lekko wrzucony na powierzchnię wzoru papieru, a jego drobny pył przedostał się przez igły i na powierzchnię gesso panelu.
ostatnim krokiem w przeniesieniu wzoru na panel ikon było zarysowanie konturu przeniesionego wzoru na powierzchnię levkas (gesso) ostrym narzędziem zwanym графья/graf 'ya, oznaczając go trwale konturami (графьи/graf’ i) ikony, która ma zostać namalowana. Kiedy to się stanie, rzeczywisty obraz może się rozpocząć. Te igłowane kontury w gesso są powszechnie nadal widoczne, gdy się uważnie przygląda pomalowanej powierzchni takiej ikony.
aby zrozumieć kolejność malowania, warto przez chwilę zastanowić się nad innym rodzajem ikon, tych malowanych jako przedmioty ludowe w Rumunii na odwrotnej stronie tafli szkła. Aby namalować taką ikonę, trzeba było zrobić to w odwrotnym kierunku, najpierw malując np. lekkie podświetlenia twarzy Świętego, a następnie pracując wstecz do kolorów bazowych.
Rosyjskie malowanie ikon na panelach, z kolei, zaczęło się od brązowawego koloru bazowego dla twarzy Świętego i odsłoniętych części ciała. Ten brązowawy kolor nazwano sankir. Grecy często woleli mieć nieco bardziej zielonkawo-oliwkowy odcień. Następnie nakładano kolejne warstwy jaśniejszych kolorów farby ochry na brąz do ciemnobrązowego, aby wydobyć formy i pasemka twarzy itp. Ten proces dodawania coraz lżejszych warstw nad sobą nazywa się vokhrenie lub okhrenie, lub w szorstkim języku angielskim, ” ochering.”
jeśli spojrzymy na ten szczegół z ikony Jana zwiastuna (Jana Chrzciciela), możemy wyraźnie zobaczyć, jak cała powierzchnia twarzy została po raz pierwszy pomalowana brązowym sankirem. Następnie ukształtowano rysy twarzy, dodając stopniowo jaśniejsze warstwy, pozostawiając ciemniejszy kolor widoczny tu i tam. Ikony były więc malowane w systemie warstwowych kolorów, z jaśniejszymi kolorami nałożonymi na ciemniejsze kolory, kończąc na coraz bardziej białych akcentach. Wyjątkami są tutaj brwi, które są w jeszcze ciemniejszym brązie niż kolor podstawowy, a także ciemne pociągnięcia używane do szczegółów włosów, a także w innych miejscach, aby zakończyć obraz. Zauważ, że kolor bazowy włosów i brody jest dokładnie taki sam brązowy kolor bazowy używany do twarzy.
lekka warstwa mogła być dodana w osobnych cienkich, wyraźnych pociągnięciach, aby modelować rysy twarzy, technika zwana OTBORKA (Отборка), dosłownie „zbieranie”, lub pociągnięcia farby, zamiast być wyraźnie oddzielone, mogły być bardziej płynne i „stopić się” w siebie, technika zwana PLAV’ (Плавь), „stopiony.””Picking” był bardziej tradycyjną z dwóch metod, używaną do nierealistycznego” abstrakcyjnego ” malarstwa, a „topienie” działało lepiej dla bardziej realistycznych ikon inspirowanych Zachodem. Ostatnie kroki polegały na dodaniu najlżejszych kolorów, a także wytyczeniu drobnych rysów, a także, oczywiście, w droższych ikonach, dodaniu pasemek złotych liści w odzieży itp.
na pokazanej powyżej ikonie Matki Bożej „Tichwin” z łatwością widać, że rysy twarzy Maryi tworzą się przez nałożenie jaśniejszych odcieni na ciemny brązowawy kolor podstawowy, tak oczywisty w prawym policzku. To samo widać na twarzy dziecka Chrystusa (Chrystusa Immanuela). Malowanie ikon polegało głównie na formowaniu rysów twarzy poprzez nakładanie coraz jaśniejszych i jaśniejszych pasemek na ciemny kolor podstawowy tła. (Ciemny pasek w prawym górnym rogu jest pozostałością oryginalnego lakieru olifa).
w ikonie św. Jana (Ioann) widzianej powyżej malarz zastosował bardziej wyrafinowaną i dopracowaną metodę nakładania warstw od ciemnego do jasnego, nie tak gwałtownego i oczywistego. Mimo to nadal istnieje podstawowa metoda jaśniejszych warstw nad ciemniejszymi, stosowana nawet przy wyznaczaniu włosków na głowie.
Aleksandra Swirskiego, pokazanej powyżej, widać, że wszystko, od jego szerokiej, długiej brody po włosy na głowie po twarz, ma ten sam ciemny brązowawy kolor sankiru. Nieco jaśniejsza brązowawa warstwa została następnie nałożona na brodę i włosy, a następnie dodano detale” włosów ” do obu obszarów, głównie w wąskich smugach białej farby. Ciemne tło twarzy ma bardziej złożone warstwy jaśniejszych i jaśniejszych odcieni brązu nałożonych na siebie, ostatecznie wykończone ostatnimi detalami w białawych pasemkach i bardzo czarnymi konturami w nosie i brwiach itp.
często myślałem, że ze względu na to charakterystyczne nakładanie się odcieni farby w ikonach, bardzo łatwo byłoby odtworzyć stylizowany sposób tworzenia ikon, gdyby zastosować sitodruk, używając oddzielnego ekranu dla różnych warstw. Oczywiście, ten pomysł przyszedł do innych, jak również, ponieważ obecnie istnieje wiele sklepów sprzedających ikony sitodruku w Internecie, niektóre z nich dość dobrze wykonane, i za ułamek kosztów ręcznie malowane ikony.
w icon studios twarze i ręce świętych były zazwyczaj malowane jako ostatnie, przez najlepszych malarzy lub malarzy studia. Szaty i inne elementy tła były zwykle pierwsze, malowane przez innych. W studiu ikon można było zobaczyć niedokończone ikony odkładane i wysuszane, tła i szaty bez rąk i twarzy, czekające na „malarza twarzy”, który wykona swoją pracę. Tak więc malowanie ikon było często wspólnym projektem, z różnymi zadaniami wykonywanymi przez różnych ludzi. To dlatego, że studio musiało usprawnić swoją produkcję, aby nadążyć za popytem na ikony, a także obniżyć koszty.
byli też malarze ikon, którzy pracowali samotnie i malowali całą ikonę — twarze, szaty i tła.
ponieważ żaden podlinnik (podręcznik malarza), czy to zwykły tekst, czy ilustrowany, nie zawierał wszystkich rodzajów ikon, do których można było się powołać, pracownie ikon często posiadały własne zbiory prorisi (w liczbie pojedynczej proris), które były śladami ikon, jak również perevody (w liczbie pojedynczej perevod), które były transferami — przekłutymi wzorami — używanymi do przenoszenia obrazu na powierzchnię gesso.
chociaż metoda używania wzorów papierowych lub pergaminowych do tworzenia nowych ikon była bardzo powszechna, niektórzy malarze byli tak doświadczeni, że mogli odtworzyć ikonę bez potrzeby takiego wzoru, a nie tylko to, mogli malować w różnych stylach, czy to w tradycyjny, stylizowany sposób preferowany przez Starych Wierzących, czy w bardziej „włoskim” i realistycznym stylu, który zaczął być faworyzowany przez Kościół państwowy po podziale między Starych Wierzących i Kościół Państwowy podzielił rosyjską Prawosławię w połowie XVI wieku.
svyet („light”) lub fon („base”) jest obszarem tła ikony. Czasami jest malowany tylko w jasnym kolorze, ale w wielu przykładach jest pozłacany złotem lub tańszym substytutem. Dodatkowe zdobienia można dodać poprzez tłoczenie lub nacięcie złocenia. „Tańszym substytutem”, szczególnie w XIX wieku, było tło blaszanego liścia, na którym umieszczano lakier barwiony szafranem, aby wyglądał jak złoto, tania alternatywa dla złotego liścia, który ma swój urok. Widziałem już wiele starych ikon z „srebrnymi” tłami, które pierwotnie były pokryte szafranowym lakierem, ale ktoś w pewnym momencie go usunął, a wraz z nim oryginalny wygląd ikony. Zazwyczaj najlepiej, gdy natkniesz się na ikonę z takim przyciemnionym lakierem, po prostu pozostawić ją nietkniętą.
można również dodać ozdobne repoussé (wzór wbijany od tyłu) metalową pokrywę ze srebra lub złocenia lub posrebrzanego mosiądzu. Taka okładka, zwana rizą („szatą”), często pokrywała całą namalowaną ikonę, z wyjątkiem twarzy i rąk przedstawianych świętych. Była wygięta na krawędziach, aby pasowała do zewnętrznych krawędzi malowanej ikony, do której była przybita po bokach. Riza na ogół odtwarzała w metalu ciała i szaty świętych namalowane na samym panelu ikon. Termin riza w czasach nowożytnych zaczął być sporadycznie zastępowany oklad.
wcześniejsze ikony często miały ozdobne metalowe pokrywy, które były faktycznie przybite do pomalowanej powierzchni ikony, co stanowi wiele małych dziurek, które można zobaczyć w tak wielu wczesnych ikonach, gdy okładki są usuwane, aby odsłonić obraz pod spodem. Mogło się to zdarzyć również w przypadku nowszych ikon, co widać na ikonie Jezusa jako Pana Wszechmogącego (Gospod Vsederzhitel) widocznej poniżej. Zauważ małe dziury tu i tam na powierzchni:
(Zdjęcie dzięki uprzejmości Jacksonsauction.com)
to bardzo szybkie podsumowanie sposobu malowania ikon.
jeśli chodzi o same farby, składały się ze sproszkowanych substancji roślinnych i mineralnych oraz różnych substancji organicznych. Kolorowy proszek zmieszano z żółtkiem jajka i odrobiną piwa żytniego (kwas chlebowy), aby nie zepsuć się szybko. Takie farby nazywane są” temperą jajową ” i są to zasadniczo te same rodzaje farb, które były używane w malarstwie zachodnioeuropejskim przed odkryciem farb olejnych. Jednak w Rosji stosowanie tempery jajowej w malowaniu ikon trwało aż do XX wieku (a nawet do dziś), podczas gdy użycie farb olejnych w rosyjskim malarstwie ikon było znacznie mniej powszechne i prawdopodobnie można je znaleźć w niektórych późniejszych ikonach.
oczywiście indywidualni malarze mieli swoje preferencje i osobiste podejście.
aby faktycznie zobaczyć te zasady w działaniu, oto link do filmu malarza ikon wykorzystującego wersję metody otborka dla Archanioła Michała:
a oto malarz wykorzystujący technikę plav do namalowania twarzy Nikołaja Chudotworca – ” Mikołaj Cudotwórca.”Dźwięk jest w języku rosyjskim, ale można go łatwo śledzić wizualnie, gdy nakłada jaśniejsze warstwy koloru na początkowy ciemny kolor bazowy sankir:
oto link do filmu przedstawiającego współczesne tworzenie ikony do ikonostasu od surowego drewna do gotowego obrazu:
